Afgelopen week maakte NVIDIA trots bekend dat de NVIDIA Geforce 256 haar jubileum viert. Het lijkt al tijden geleden dat het bedrijf ontstond maar dat concern heeft zeker niet altijd glorietijden gehad. Nu kon de waarde bijna niet meer hoger uitkomen met al het geweld dat Artificial Intelligence heet, maar het concern heeft zelfs op de rand van faillissement gestaan door slechte introducties van grafische kaarten die het niet maakten, de eerste generatie RIVA TNT’s bijvoorbeeld deden NVIDIA bijna de das om. In deze feature hebben we de geschiedenis, die in de jaren 90 begon, van de 3D acceleratiekaarten even voor je in kaart gebracht, met daarin namen als 3dfx en Matrox, waar Generatie Z vast nog nooit van heeft gehoord.
Beginnen in 2D en langzaam naar 3D met S3 en Matrox
In de jaren ’90 begon de wereld van videokaarten, ook wel grafische kaarten genoemd, zich snel te ontwikkelen. Dit decennium wordt vaak beschouwd als een van de meest cruciale periodes voor de opkomst van 3D-gaming, gedreven door de enorme vooruitgang in computerhardware. Voor deze periode waren videokaarten voornamelijk verantwoordelijk voor het weergeven van 2D-beelden op een monitor, maar met de groeiende vraag naar meer grafisch intensieve toepassingen en videogames, verschoof de focus al snel naar 3D-rendering.
In het begin van de jaren ’90 waren bedrijven zoals S3 Graphics, Matrox en ATI Technologies (dat later zou opgaan in AMD) dominant in de 2D-ruimte. Hun kaarten zoals de S3 Virge en de Matrox Mystique leverden krachtige 2D-prestaties, maar ze probeerden ook vroege 3D-functies te implementeren. De S3 Virge wordt vaak gekscherend de eerste ‘3D-decelerator’ genoemd omdat de prestaties in 3D niet geweldig waren. Toch legden deze bedrijven een belangrijke basis voor wat zou komen. S3 werd nooit een groots merk en Matrox kon niet opboksen tegen het gaming-geweld, en werd meer een beste keuze voor grafische beeldbewerking. Matrox bestaat overigens nog altijd, S3 helaas niet meer.
Dominantie en snelle ondergang van 3dfx
De grote doorbraak kwam midden jaren ’90 met de introductie van de 3dfx Voodoo in 1996. Deze kaart zette een nieuwe standaard voor 3D-prestaties en veranderde de manier waarop games eruitzagen. Het succes van de Voodoo-serie was te danken aan het feit dat de kaarten specifiek waren gericht op het versnellen van 3D-beelden, iets wat tot dat moment nog nauwelijks was gedaan. Vooral voor games zoals Quake, Half-Life en Tomb Raider bood de 3dfx Voodoo een ongeëvenaarde ervaring, met vloeiende beelden en verbeterde textures. 3dfx werd al snel een favoriet onder gamers, en de term “Voodoo” werd bijna synoniem voor hoogwaardige 3D-gaming. Een fanbase ontstond…
Ondertussen ontwikkelde NVIDIA zich snel als een geduchte concurrent. Hun RIVA TNT-serie, gelanceerd in 1998, maakte indruk met zijn prestaties en veelzijdigheid. Waar de Voodoo-kaarten zich concentreerden op puur 3D-renderen, bood de RIVA TNT een volledige 2D- en 3D-ervaring in één enkele kaart, wat een belangrijke stap voorwaarts was. Dit betekende dat gebruikers geen aparte kaart meer hoefden te hebben voor 2D- en 3D-rendering, wat de kosten verlaagde en de installatie vereenvoudigde. De strijd tussen NVIDIA en 3dfx zou de markt in de late jaren ’90 en vroege jaren 2000 domineren. Ze ontwikkelden zelfs de SLI-techniek die NVIDIA later ook nog benutte. Daarnaast had 3dfx haar glide, welke door vrijwel elke 3D-game ondersteund werd en waar NVIDIA in den beginnen niet tegenop kon boksen. De Voodoo 2 was wellicht het paradepaardje van 3dfx. De downfall begon echter met de Voodoo 3 die in 1999 uit kwam. Deze kon niet op tegen Nvidia’s geweld en had zelfs veel problemen als 32-bit kleuren dat niet werkte en de ooit zo dominante glide die steeds minder belangrijk werd en wat daarna DirectX betekende als standaard van Microsoft. Het marktaandeel zakte als een pudding ineen en 3dfx werd eerder niche dan high-end. Vooral fans, waaronder ikzelf, met mijn Voodoo 3 destijds, bleven nog echt trouw aan het merk.
ATI neemt stokje over van 3dfx als concurrent
In dezelfde periode speelde ATI Technologies ook een steeds belangrijkere rol. Met hun Rage-serie probeerden ze voet aan de grond te krijgen in zowel de 2D- als 3D-markt. Hoewel de vroege Rage-kaarten nog niet konden concurreren met de prestaties van NVIDIA en 3dfx, zou ATI’s doorzettingsvermogen uiteindelijk lonen. Hun Rage 128-kaart, uitgebracht in 1998, liet zien dat ze serieus genomen moesten worden. ATI zou later een van de twee dominante spelers in de grafische kaartmarkt worden, vooral na de introductie van hun Radeon-lijn in 2000.
Het einde van de jaren ’90 markeerde ook het begin van het einde voor 3dfx. Hoewel hun Voodoo-kaarten een revolutie teweegbrachten in 3D-gaming, faalden ze erin om zich snel genoeg aan te passen aan de snel veranderende markt. De introductie van de Voodoo 5 in 2000 was te laat om het tij te keren en de gigantisch grote Voodoo 5 6000 Rampage, wat de redding moest worden, kwam zelfs nooit officieel op de markt. Mismanagement bij het bedrijf bracht het in grote financiële problemen, daar waar een paar jaren eerder het geld tegen de plafonds aan klotsten. Vooral de fout van 3dfx door niet meer als OEM-leverancier te fungeren maar door de kaarten lekker zelf uit te brengen op de markt zorgde ervoor dat veel fabrikanten overstapten naar NVIDIA. Het was een domme zet om fabrikanten als Creative, Diamond en Helios aan de kant te zetten. Hoewel de boxarts gigantisch indrukwekkend waren van 3dfx’s Voodoo-kaarten, waren de prestaties al lang niet meer vergelijkbaar met die van concurrenten. Tegelijkertijd ging NVIDIA van kracht naar kracht met hun GeForce 256, gelanceerd in 1999, die vaak wordt beschouwd als de eerste echte GPU (Graphics Processing Unit). Deze kaart integreerde transform & lighting (T&L), wat zorgde voor een aanzienlijke verbetering in 3D-prestaties.
Nek-aan-nek, goede en slechte tijden
Tegen het einde van de jaren ’90 en het begin van de jaren 2000 was de grafische kaartenmarkt flink veranderd. NVIDIA was uitgegroeid tot de dominante speler, met ATI op hun hielen. 3dfx werd uiteindelijk in 2000 door NVIDIA overgenomen, waarmee een einde kwam aan een tijdperk. De technologieën die in de jaren ’90 werden ontwikkeld, legden echter de basis voor de moderne grafische kaarten, en de strijd om de beste prestaties, beeldkwaliteit en innovatie ging onverminderd door in het nieuwe millennium.
Na 2000 werd de strijd om de videokaarten vooral gedomineerd door NVIDIA en ATI, waarbij beide bedrijven streden om de toppositie in de markt. De NVIDIA GeForce 3 en 4 waren dominant, waarna een zwakkere 5 en 6 generatie volgden. Echter pakte NVIDIA de draad weer op en zelfs nu is het bedrijf vrijwel dominant in diverse sectoren met als hoogtepunt de hoogste beurswaarde door AI ooit. ATI, later overgenomen door AMD in 2006, bood serieuze concurrentie met de Radeon-serie, die krachtige prestaties en innovatie bracht. Hoewel de rivaliteit hevig bleef, heeft NVIDIA de overhand gekregen en is het de dominante speler in de markt geworden, vooral met zijn vooruitgang in GPU’s voor zowel gaming als professionele toepassingen. AMD blijft echter een sterke concurrent met de Radeon-lijn. Wat de toekomst gaat brengen moeten we gaan zien maar feit blijft dat videokaarten de kern vormen in gaming en ongetwijfeld prominent blijven qua hardware.
